Is er een verband tussen diabetes en vervuiling?
In de lucht, in water en in het voedsel dat we eten kunnen verontreinigende stoffen aanwezig zijn [1]. Sommigen van jullie vragen zich daarom misschien af wat het effect is op onze gezondheid op de lange termijn, en in het bijzonder of er een bewezen verband bestaat tussen diabetes en vervuiling. Dit artikel heeft als doel enkele antwoorden te geven.
Kan vervuiling diabetes veroorzaken?
In onze omgeving zijn er verschillende verontreinigende stoffen waarvan je misschien al gehoord hebt:
- luchtverontreinigende stoffen, zoals zwaveldioxide, stikstofoxiden, koolstofoxide, koolwaterstoffen, halogenen en fijnstof [2,3];
- persistente organische polluenten (POP’s) zoals PCB's (gepolychlorineerde bifenylen), dioxinen, pesticiden en vlamvertragende middelen [1];
- hormoonontregelende stoffen, zoals bisfenol A, ftalaten en triclosan [1];
- bepaalde metalen, zoals arseen en tin [1];
- nitrosaminen [1];
- bacteriële toxinen [1].
Talrijke onderzoeken hebben aangetoond dat deze verschillende effecten kunnen hebben op onze gezondheid, vooral hoge bloeddruk, kanker, ademhalings- en cardiovasculaire aandoeningen en stofwisselingssyndroom [1,2,3].
In de afgelopen jaren hebben onderzoekers zich ook gericht op lucht-, water- en voedselvervuiling als factor bij diabetes. Onderzoeken lijken te bevestigen dat langdurige blootstelling aan bepaalde vervuilende stoffen het risico op het ontwikkelen van diabetes inderdaad kan verhogen [1,2,3,4,5]. Volgens een onderzoek dat in 2018 werd gepubliceerd in The Lancet Planetary Health, is fijnstof alleen al verantwoordelijk voor 3,2 miljoen gevallen van diabetes wereldwijd [5].
Het verband tussen diabetes en vervuiling wordt nog steeds slecht begrepen, maar er zijn plausibele interpretaties opgeworpen om te proberen dit uit te leggen [2,6]. Blootstelling aan bepaalde verontreinigende stoffen wordt verondersteld te leiden tot een verscheidenheid aan biologische reacties, die allemaal betrokken zijn bij de ontwikkeling van diabetes: oxidatieve stress en ontsteking, ontregeling van glucosemetabolisme, insulineresistentie en verhoogde waarden van lipiden (vetten) in het bloed [2,3,6,7].
Vervuiling en diabetes type 1
Het ontstaan van diabetes type 1 houdt verband met genetica, maar ook met omgevingsfactoren, waarvan vervuiling er één [1] kan zijn.
Onderzoeken hebben inderdaad aangetoond dat blootstelling aan bepaalde verontreinigende stoffen diabetes type 1 kan bevorderen [1]:
- hormoonontregelende en luchtverontreinigende stoffen, vooral als de blootstelling in de baarmoeder of in de vroege kindertijd plaatsvindt [1,4];
- persistente organische polluenten [8];
- nitraten in drinkwater [1];
- nitrosaminen in voedingsadditieven [1];
- bepaalde pesticiden [8].
Er is meer onderzoek nodig om te bepalen in welke mate en op welk niveau van blootstelling elk van deze verontreinigende stoffen een factor kan zijn voor de ontwikkeling van diabetes type 1 bij mensen met genetische aanleg [1].
Vervuiling en diabetes type 2
Genetica, levensstijl en omgeving zijn drie risicofactoren voor diabetes type 2 [7].
In verschillende recente onderzoeken is bevestigd dat vervuiling, met name luchtverontreinigende stoffen, een betrokken omgevingsfactor is bij het ontstaan van diabetes type 2 [2,3,7]. In deze onderzoeken is inderdaad aangetoond dat het leven op plaatsen met goede wandelmogelijkheden en nabijheid tot groene ruimtes het risico op diabetes type 2 vermindert [7]. Daarentegen is het leven in een omgeving met veel verkeer in verband gebracht met een verhoogd risico op het ontwikkelen van diabetes type 2 [7].
Blootstelling aan arseen, dat vaak aanwezig is in drinkwater, tijdens de ontwikkeling in de baarmoeder kan ook de alvleesklierfunctie beïnvloeden en het risico op diabetes type 2 verhogen [1,4]. Tot slot kan contact met ftalaten en hormoonontregelende stoffen in kunststoffen en vele producten zoals verf en cosmetica de insulineresistentie bevorderen en zo bijdragen aan het ontstaan van diabetes type 2 [1,8].
In deze onderzoeken wordt het belang van vermindering van blootstelling aan verontreinigende stoffen in ons dagelijks leven benadrukt. Op individueel niveau is het raadzaam om op de hoogte te blijven en de preventieve aanbevelingen te volgen om de invloed van deze vervuiling op je gezondheid te beperken.
Bronnen:
- Bodin J, Stene LC, Nygaard UC. Can exposure to environmental chemicals increase the risk of diabetes type 1 development? Biomed Res Int. 2015;2015:208947 ; doi: 10.1155/2015/208947.
- Lim CC, Thurston G D. Air Pollution, Oxidative Stress, and Diabetes: a Life Course Epidemiologic Perspective. Curr Diab Rep. 2019; 19(8):58 ; 19 Jul 2019; doi: 10.1007/s11892-019-1181-y.
- Yongze Li, Lu Xu, Association between air pollution and type 2 diabetes: an updated review of the literature. Ther Adv Endocrinol Metab. 2019, Vol. 10: 1–15 ; doi: 10.1177/ 2042018819897046.
- Howard SG. Developmental Exposure to Endocrine Disrupting Chemicals and Type 1 Diabetes Mellitus. Front Endocrinol (Lausanne). 2018; 9:513 ; 3 Septemberr 2018 ; doi: 10.3389/fendo.2018.00513.
- Bowe B. et al. The 2016 global and national burden of diabetes mellitus attributable to PM2·5 air pollution. Lancet Planet Health. 2018 Jul;2(7):e301-e312. doi: 10.1016/S2542-5196(18)30140-2.
- Wolf K. et al. Association Between Long-term Exposure to Air Pollution and Biomarkers Related to Insulin Resistance, Subclinical Inflammation and Adipokines. Diabetes 2016 ;65:3314–3326 ; Novembre 2016, doi: 10.2337/db15-1567.
- Dendup T, Feng X, Clingan S, Astell-Burt T. Environmental Risk Factors for Developing Type 2 Diabetes Mellitus: A Systematic Review. Int J Environ Res Public Health. 2018 ;15(1):78, 5 January 2018 ; doi:10.3390/ijerph15010078.
- Thayer KA, Heindel JJ, Bucher JR, Gallo MA. Role of environmental chemicals in diabetes and obesity: a National Toxicology Program workshop review. Environ Health Perspect. 2012 ; 120(6):779-789 ; doi:10.1289/ehp.1104597.
